Uitsnede van een foto van Jos Dielis

Op dinsdag 30 april 2013 treedt koningin Beatrix af en koning Willem Alexander treedt aan. De plechtigheid vindt plaats in Amsterdam. De hoofdstad grijpt dat aan om – Koninginnenacht en Koningsnacht meegerekend – zo’n 48 uur feest te vieren. Burgemeester Van der Laan verwacht meer bezoekers elders uit het land dan ooit. Hij rekent op een paar honderd koninklijke gasten en honderden journalisten uit de hele wereld. En hij biedt ruimte voor demonstraties, want “demonstraties zijn óók Nederland,” laat hij optekenen in NRC (27-3-2013). En los van wat er op straat staat te gebeuren, borrelt het online ook al een tijdje en lijkt Nederland de grootste social media spike sinds Haren tegemoet te gaan. In deze post introduceer ik de casus ‘Inhuldigingsdag’ op Fast Moving Targets, probeer ik duidelijk te maken waarom we er vanuit Project XYZ aandacht aan besteden en nodig ik je uit mee te denken over hoe we het een beetje vrolijk en veilig te houden.

Meer bezoekers verwacht dan ooit

De afgelopen jaren vieren elk jaar meer dan 600.000 mensen Koninginnedag in Amsterdam. Dat is ronduit druk – zowel in de stad zelf als in de aan- en afvoer. Het gebied tussen Centraal Station en Museumplein is jaarlijks tijdens de drukste momenten schouder-aan-schouder vol en op Centraal Station vinden opstoppingsproblemen plaats (detail: Centraal Station kan in optima forma slechts 35.000 mensen per uur afvoeren). En los van een vrolijk feest zijn er jaarlijks tientallen incidenten en worden er tussen de vijftig en honderd mensen aangehouden (NOS april 2012).

“Koninginnedag, daar hebben we wel ervaring mee”, zegt Bartho Boer, woordvoerder van burgemeester Van der Laan, in het Dagblad van het Noorden (16-4-2013). “Maar met de troonswisseling is het programma nu twee tot drie keer zo groot. Dit jaar verwacht Amsterdam meer dan 800.000 bezoekers (NRC.NEXT 28-2-2013) en het Dagblad van het Noorden maakt in geval van mooi weer zelfs een inschatting van meer dan een miljoen.

De ‘ronduit druk’ van een normale Koninginnedag wordt waarschijnlijk dus ‘veel te druk’. En ondanks dat NS extra en extra lange treinen inzet, de routing en dienstregeling aanpast (NOS 16-4-2013), zal het voor sommige machinisten nachtwerk worden. Van der Laan suggereert dan ook: “Iedereen is welkom, maar thuis voor de tv zie je het beter.”

Koninklijk feest, jetset en wereldpers maken Nederland even centrum van aandacht

Bij een belangrijk koninklijk feest horen belangrijke koninklijke gasten. Meer dan 500 jetsetters van over de gehele wereld strijken neer in en om de stad. Zij vieren de inhuldiging ‘s avonds in het Muziekgebouw aan’t IJ. Een flink deel van hen wordt serieus beveiligd. Een belangrijk koninklijk feest met dito gasten heeft natuurlijk de aandacht van de wereldpers. “Naar verwachting kijkt de hele wereld die dag naar Nederland,” glundert premier Rutte (NRC 27-2013). Nederland is even het aandachtscentrum van de wereld. En waar aandacht is, zijn mensen die die aandacht willen gebruiken. Denk aan ‘algemeen activistische bewegingen’, eenlingen die hun moment van wereldbekendheid ruiken of groeperingen die een reden voor demonstratie zien in inhuldigingsdag zelf – zoals bijvoorbeeld anti-monarchisten. Algemeen activistische bewegingen laten zich met uitzondering van Greenpeace Nederland nog niet zien. Eenlingen zie ik niet. Anti-monarchisten zijn wel – een beetje – actief.

#Wegmetdemonarchie / #Hetis2013

Op vrijdag 1 februari werd de hashtag #Wegmetdemonarchie trending na een individuele actie in Utrecht van studente Joanna van der Hoek. Tijdens het arriveren van de koningin bij een voorstelling voor haar verjaarspartij in het Beatrixtheater in Utrecht, hield Joanna een kartonnen bord omhoog met daarop de tekst “Weg met de monarchie. Het is 2013.”. Ze werd door politieagenten meegenomen omdat ‘dat beter zou zijn voor haar eigen veiligheid en de sfeer grimmig werd’, zo meldt ze in het AD (4-2-2013). De actie maakte Joanna even de muze voor iedereen in Nederland die zich kwaad kan maken over het fenomeen monarchie, overerfbaarheid van macht, het onderdaan zijn, vrijheid van meningsuiting en politierepressie. Anderen haakten aan met tweets over bijvoorbeeld ‘prins pils’ en Zorreguieta. De landelijke pers dook erop en op maandagavond 4 februari werd Joanna’s mediacircus afgerond in Pauw en Witteman.

Buitengaats micro-protesteren en blote borsten

Joanna blijkt al op dinsdag 29 januari een Facebook event te hebben aangemaakt met de naam ‘Weg met de monarchie. Het is 2013!’ en Joanna bleek lid van de groep Kritische Studenten Utrecht (KSU). De actie die spontaan en individueel leek, lijkt opgezet en krijgt opvolging met een Facebook-pagina, een twitteraccount, een site en individuen uit de Occupy- en protesthoek van Nederland haken aan en ook het Nieuw Republikeins Genootschap toont verwantschap. Er worden meerdere besloten en openbare bijeenkomsten belegd en er wordt gebrainstormd over acties voorafgaand aan en op 30 april. Er wordt gesproken over waxinelichtjes uitdelen op de Dam, micro-protesten waarbij je tenminste vijf meter uit elkaar blijft en je individueel je mening uit, de gouden koets weggeven en mensen worden aangemoedigd om zichzelf op de foto te zetten met een Joanna-achtige kartonnen bord en die foto’s te delen. Er worden stickers gedrukt en via een webshop verkocht. Er komen T-shirts. En “er komen workshops om demonstranten ook buitengaats ludiek in beweging te krijgen,” zo meldt mede-organisator Gijs Peskens op 27 maart in NRC. “Er komen protestbordjes met daarop wat je rechten zijn.” En verder noemt hij bodypaintworkshops en hoopt hij op blote borsten.

Een aantal mensen van ‘Het is 2013’ (waaronder Joanna) laat zich zien bij de viering van het 300-jarig bestaan van de vrede van Utrecht waar koningin Beatrix, Willem-Alexander en Máxima aanwezig zijn. Ze houden een spandoek omhoog en los van dat een enkeling in het publiek het vervelend vindt, gebeurt er weinig. De facebookpagina van ‘Het is 2013’ heeft op dit moment 976 likes en dat is 320 meer dan 20 dagen terug. 926 mensen zeggen naar ‘het event’, dat Joanna aanmaakte, te gaan en dat is 180 meer dan 20 dagen terug. Het twitter-account heeft 212 volgers.

Geen LSD-suikerklontjes voor ME-paarden, maar snoepjes voor publiek

“Verwacht op 30 april geen LSD-suikerklontjes voor de paarden van de ME, geen radio Vrije Keyser, geen ‘geen woning, geen kroning’. Als straks de nieuwe koning aantreedt zullen de critici zwijgen,” zo opent Vrij Nederland een artikel in haar satire-special (6-4-2013) over de niet-strijdlustigheid van de hedendaagse republikein. Het Nieuw Republikeins Genootschap roept op te zwaaien met witte zakdoeken en wil iets met witte T-shirts in plaats van oranje outfits. En zelfs Greenpeace doet braaf met een ‘geen honing, geen kroning’ actie. Ze deelt snoepjes uit om aandacht te vestigen op haar ‘Red de bijen’ actie. Kortom: het lijkt erop dat we niet bang hoeven te zijn voor rellen zoals in 1980 bij de inhuldiging van koningin Beatrix.

Dag met laag risico? Nee. Zeker niet.

De wil om flink te gaan protesteren of iets uit te halen lijkt op basis van ‘publiek beschikbare gegevens’ minimaal. Een enkeling zal met een spandoek naar de Dam of elders komen, met een witte zakdoek zwaaien of haar borsten laten zien, maar ik verwacht geen grootschalige gewelddadige acties of rellen zoals in 1980.

Wordt het dan een dag met een laag risico? Nee. Zeker niet. Er zijn genoeg scenario’s denkbaar die kunnen leiden tot narigheid, want de combinatie mega-mensenmassa’s, weinig open ruimte’s en nauwe straten in de binnenstad van Amsterdam, drank, drugs en vermoeidheid blijft spannend. Tobias den Hartog (Dagblad van het Noorden 16-4-2013) vraagt zich verder af: “Hoe pik je de ’gekken’ eruit? Hoe zorg je dat de hulpdiensten erbij kunnen komen? Hoe zorg je, met dodenherdenking 2010 in het achterhoofd, dat niemand in de verdrukking komt, mocht er paniek uitbreken?” Hij refereert hiermee aan de (offline en online) paniek die uitbrak bij de Damschreeuwer-actie op 4 mei 2010, die resulteerde in 63 gewonden. Als reactie op de bomaanslagen tijdens de marathon van Boston op maandag 15 april stelt burgemeester Van der Laan: “Het kan altijd gebeuren. Je kunt risico’s beheersen, niet uitsluiten.” (AD 16-4-2013).

Hoe dan ook is het interessant om te weten dat waarschijnlijk de mobiele telefonienetwerken een groot deel van de dag overbevolkt zullen zijn en er net als bij andere erg grote events ‘uit liggen’ tussen zeg Amsterdam CS en zeg het Museumplein. Of dit goed of slecht is voor de veiligheid, kan ik niet overzien. Enerzijds verkleint het de kans op doorsturen van online paniekberichten en hoaxes onder aanwezigen. Anderzijds zijn de mensen ook minder bereikbaar voor noodsignalen en updates van bijvoorbeeld gemeente en politie en leidt het misschien tot verwarring of elkaar-niet-kunnen-vinden-gedrag.

Het Project XYZ onderzoek naar inhuldigingsdag

Vanuit Fast Moving Targets / Project XYZ volg ik inhuldigingsdag op de voet en zal ik vooraf, mogelijk tijdens en in elk geval achteraf de (deel-)resultaten publiceren. Ik probeer zicht te krijgen op groepen mensen, die mogelijk actief gaan zijn in de aanloop, het verloop en afloop van 30 april. Ik probeer die groepen te duiden. Waar praten ze online en offline met elkaar? Waar komen ze voor? Met welke verwachtingen? Wat is hun informatiebehoefte? Hoe komen ze en hoe gaan ze? Wat is hun risicoprofiel? En aan welke ‘knoppen’ kun je draaien om hun gedrag te beïnvloeden? Ik bouw bijvoorbeeld Twitter-lijsten en stel searches in. Of ik like Facebook-pagina’s en klik op ‘maybe-attending’ bij events die ik interessant vind. Of ik volg de media via Lexis Nexis. En ik hou een Storify bij. Verder ben ik samen met Ewoud de Voogd van HowAboutYou en zijn team social media moderating tool OBI4Wan aan het klaarzetten met HowAboutYou en doe ik hetzelfde voor Radian6 samen met Ludo Raedts van The Webcare Company en zijn mensen. En ben ik – net als in bij mijn onderzoek in Haren – contact aan het leggen met journalisten en eigenlijk iedereen die maar wil meehelpen. Later deze week of begin volgende week schrijf ik een how-to blog over ons onderzoek.

Meehelpen? Graag!

Zie je iets wat ik zou moeten zien? Vind je twitter-accounts die ik persé moet volgen? Zie je Facebook-events die we persé in de gaten moeten houden? Heb je een krantenknipsel dat ik persé moet lezen? Of heb je ideeën voor de gemeente Amsterdam of politie om het vrolijk en veilig te houden? Vragen? Opmerkingen? Alle ballen op #ProjectXYZ alsjeblieft. Mail, @reply, DM of whatever. ritzotencate@gmail.com.

Deze blogpost kwam tot stand met medewerking van een aantal mensen. Met naam noem ik de mensen die er niets op tegen hebben dat ik ze openlijk daarvoor bedank: Folkert de Jong en Paul Smit.