De journalistiek bevindt zich in een crisis. Dat is althans een veel gehoorde stelling. Bart Brouwers, hoogleraar journalistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen, verzet zich tegen dit denkbeeld. Zijn insteek: het beste moet nog komen. “De fout die de meeste mensen maken als ze naar de journalistiek kijken, is dat ze focussen op verdienmodellen, in plaats van dat ze kijken naar wat er allemaal inhoudelijk mogelijk is.”  Ofwel niet de journalistiek heeft het moeilijk, maar het verdienmodel staat onder druk.

“Als je kijkt naar het inhoudelijke deel, dan denk ik dat er maatschappelijk meer dan ooit behoefte is aan goede journalistiek en tegelijkertijd dat de technische hulpmiddelen zo uitgebreid zijn dat ons dat enorm veel nieuwe mogelijkheden gaat brengen. Dat vergt wel een stap van de journalisten om daarin mee te gaan. Dat ontbreekt nog wel een beetje.” De meeste studenten die kiezen voor een opleiding journalistiek kiezen voor de traditionele rol van journalist: de controleur van de maatschappij bij een vertrouwd medium. Nieuwe technieken als VR, AR of robotjournalistiek, worden niet direct als aantrekkelijk of noodzakelijk gezien. Iets waar Brouwers op zijn opleiding verandering in probeert te brengen.

“Op zoek naar nieuwe verdienmodellen ”

Zeker 80% van zijn studenten hoopt na de opleiding bij de NRC, NOS of Volkskrant terecht te komen. Studenten zitten er dan ook meestal niet op te wachten dat ze het blok ondernemerschap moeten volgen. “De eerste dag is dramatisch: niemand wil dat. We hebben journalistiek gekozen om journalist te worden, dus waarom zouden we dit doen? De tweede dag wordt nog erger, want ik heb met wat externe partijen een prijs van 1000 euro afgesproken voor het beste idee. Nu wordt de commercie vermengd met journalistiek! Hele heftige discussies, maar wel goed. En na 3 of 4 dagen begint de omslag te komen en komen er heel goede en enthousiaste ideeën uit. Zo bereid ik ze erop voor dat het geen uitgesproken zaak is dat ze bij de NRC, Volkskrant of NOS terecht gaan komen.”

Ook al zie je vandaag de dag meer spannende journalistieke initiatieven, dat doet niet af aan de problemen die de journalistiek heeft met het met bestaande businessmodel. “Financiering is een groot probleem. We zijn gewend aan twee hoofdstromen van geld: adverteerders en betalende gebruikers, abonnees. Die laatsten hebben ontdekt dat ze hun informatie ook ergens anders gratis kunnen vinden en de adverteerders hebben ontdekt dat ze de oude kanalen niet meer nodig hebben om hun doelgroep te bereiken.” Er moet dus naar nieuwe verdienmodellen worden gezocht. Een mix van verschillende inkomstenbronnen lijkt het meest haalbaar. Een aantal abonnees, wat advertenties, maar ook evenementen, boeken of bijvoorbeeld lezingen.

“Techniek inzetten om de kosten te drukken ”

Brouwer pleit ervoor dat de journalistiek lessen trekt uit de startupwereld. Al blijft het in praktijk soms lastig de twee werelden te vergelijken “Sommige lokale platforms kunnen echt wel functioneren op een lokale schaal, maar de schaalbaarheid van lokale journalistiek is  ingewikkeld. Journalistiek schaalt sowieso ingewikkeld.” Daarbij, het blijft gewoon een duur product. Techniek kan mogelijk helpen de kosten te drukken. “De techniek kan daar zeker een rol bij spelen, maar we zijn nog niet op het punt dat de mens daar uitgeschakeld kan worden. Dat is natuurlijk als mens heel prettig. Maar ik vind als wij een machine vinden die de beste journalistiek denkbaar kan maken, dan moeten we die vooral inzetten. Daar moeten we zeker naar op zoek gaan en ik zal er ook zeker alles aan doen om die zoektocht vorm te geven.”

Om de journalistiek verder te helpen, moeten journalisten leren buiten de traditionele grenzen van het beroep te kijken, vindt Brouwers. Nieuwe technieken lijken voor sommigen misschien eng of onnodig, maar kunnen echt het verschil maken. “Daar moeten we wel duwtjes voor geven en daarvoor hebben we de steun nodig van aanpalende beroepen.” Het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek organiseert mede om die reden de jaarlijkse Challenge. Een wedstrijd voor vernieuwende journalistieke ideeën. “Vorig jaar bij de Challenge was er één deelnemer en dat was een wiskundige. Het was echt een verademing dat die erbij zat, hij had echt een heel andere manier van denken. Zowel in Groningen als op andere plekken waar journalisten actief zijn is dat de weg: wij moeten ons laten bevruchten door andere vakgebieden.”

(Een verslag van @daalder)

De afleveringen van Top Names zijn via Soundcloud en iTunes als podcast beschikbaar dankzij sponsoring van  Merchandise.