Mensen hebben altijd een ambivalente houding gehad ten opzichte van robots. Aan de ene kant worden ze gezien als handig op het moment dat ze rotklusjes kunnen overnemen, maar tegelijkertijd zijn robots volgens veel mensen ook een beetje eng. Dat is de reden waarom Nieske Vergunst en Bennie Mols een boek schreven over de robot. Het boek, Hallo Robot; De machine als medemens, vertelt verhalen over de wetenschap en techniek achter robots, hun mogelijkheden en onmogelijkheden in zowel het verleden als de toekomst.

Robots worden al een halve eeuw veel gebruikt in fabrieken. Daar worden ze vaak ingezet aan de lopende band. “Maar wat je nu ziet is robots die steeds dichterbij gaan komen. Er zijn al mensen met een robotstofzuiger in huis en dat aantal neemt toe. En robots waar je echt mee kan samenwerken gaat ook steeds meer komen. Denk bijvoorbeeld aan de chirurgische robot. Wij hebben een chirurg gesproken die met een robot opereert. Die robot omzeilt de trillingen van de hand, waardoor je veel preciezer en veiliger kunt opereren. Ik geloof dat 90% van de  prostaatoperaties nu al zo gedaan wordt.” Waarmee direct duidelijk wordt waar robots goed in zijn: fysiek zwaar werk, super precisie klussen, zeker wanneer die zich vaak herhalen.

“Robots kunnen ongelijkheid op de arbeidsmarkt vergroten ”

Robots gaan de wereld veranderen, maar volgens Vergunst kun je dat vergelijken met hoe de computer of de smartphone de wereld heeft veranderd. “Er zullen mensen banen kwijt raken, maar er komen ook banen bij. Dat gaat wel dingen veranderen, waar we nog niet helemaal klaar voor zijn. Er is nu al een tekort aan mensen die goed kunnen programmeren en dat neemt alleen maar toe.” Tegelijkertijd maakt Vergunst zich ook zorgen. “Waar ik me zorgen over maak is dat robots ongelijkheid op de arbeidsmarkt kunnen vergroten. Programmeurs en interactie-ontwerpers zullen over 20 jaar zeker nog steeds een baan hebben, daar zullen zlefs alleen maar meer banen voor zijn. En schoonmaakbanen kunnen ook niet 100% door robots overgenomen worden. Maar er zijn ook banen in het midden die wel door robots kunnen worden gedaan en die gaan verdwijnen. Dat zijn mensen die niet zelf kunnen programmeren, maar weer te hoog geschoold zijn om te gaan schoonmaken. Dat is iets waarvan ik nog niet weet wat we daarmee gaan doen. Dat is dus vooral een sociale impact.”

De praktijk tot op heden wijst wel uit dat het met robots over het algemeen niet zo snel gaat als we denken. “In 1955 dachten ze dat het erg eenvoudig moest zijn om computers op het niveau van mensen te kunnen laten functioneren. Een groep stagiaires werd op waarneming gezet, een project van 3 maanden dachten ze. Nu 60 jaar later hebben we wel computers die kunnen schaken, maar waarnemen is nog steeds een probleem. Machines zijn goed in alles waarvan wij denken dat het moeilijk is en slecht in alles waarvan wij denken dat het eenvoudig is. In een gesprek voeren en emoties aanvoelen zijn robots bijvoorbeeld echt nog niet zo goed.” Toch zien we de laatste jaren wel een versnelling. Big data en de rekenkracht van computers maakt voor robots veel mogelijk. “Er zijn nu databases met miljarden gelabelde plaatjes: op deze foto staat een eend, op deze foto staat een hond. Als je zoekt op image search dan krijg je geniale resultaten. Dat maakt zelf rijdende auto’s ook meer mogelijk.”

“Samenwerken tussen mens en machine ”

Hoewel robots dus lang niet alles kunnen, is het wel slim om ervan uit te gaan dat ze steeds meer taken van mensen gaan overnemen. We moeten ons wel realiseren dat we daar zelf in kunnen sturen. “Ik denk dat we überhaupt als maatschappij moeten beslissen: tot hoe ver willen we dat ze komen. Misschien zijn sommige banen prima te automatiseren, maar willen we dat niet. Of denk aan schaaktoernooien: robots mogen gewoon niet meedoen.” Vergunst gelooft dat we zelf de controle kunnen houden. “Je kunt nu ook kleren in de winkel kopen, maar er zijn ook mensen die ze zelf maken. Hetzelfde geldt voor eten. Er zijn meer keuzes. We denken te snel in extremen. Het is een kwestie van of je het leuk vindt en of je er tijd aan wilt besteden.”

Het is ook de vraag of robots echt iets nieuws zijn of een logisch vervolg op de industriële revolutie. Automatiseren is iets wat we al heel lang doen. Pas wanneer er een zekere mate van denkkracht aan te pas komt kun je over een nieuwe fase spreken. En dan nog. Een robot die werkelijk creatief is lijkt nog ver weg. Natuurlijk: een Beatles liedje maken lukt wel, wanneer je alle Beatles songs invoert. Maar is dat creatief of een herhaling van zetten? “Er is vorige week een computerprogramma gelanceerd dat boeken kan schrijven. Dat programma heeft 10.000 boeken gelezen. Je typt een stukje en en dan bedenkt het programma dan 200 tekens die aansluiten, maar beoordelen of dat ergens op slaat kan hij niet. Ofwel creëren kan, maar… Dat is ook een beetje de strekking van het boek: al die dingen zijn een vorm van samenwerken tussen mens en machine.”

(Een verslag van @daalder)

De afleveringen van Top Names zijn via Soundcloud en iTunes als podcast beschikbaar dankzij sponsoring van  Merchandise.