Edwin Valentijn is als astronoom verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Als jongen van 16 wist hij al dat hij sterrenkundige wilde worden. “Omdat astronomie over de grote vragen gaat. Waar komen we vandaan en waar gaan we naartoe? Ik keek omhoog en wilde begrijpen wat daar aan de hand was.” IT speelt een belangrijke rol bij zijn werk “Net als de sterrenkunde, kent ook de IT kent grote vragen. Zoals: wat is de rol van informatica, wat is de rol van informatie in het heelal. Daar hebben we nog geen goede theorieën over. Eigenlijk doen we maar wat. Voor mij is IT een testomgeving om te kijken welke rol data in de natuur speelt.” Een interview in de serie De Voorste Linie.

[Download de iPad app FMT magazine waarin de complete serie De Voorste Linie is gebundeld in de editie Big data en wetenschap, of bekijk de html5 website.]

“Van achter naar voren werken zorgt voor beter resultaat”

Valentijn vertelt dat een van de uitdagingen van zijn vak het omgaan met grote sets aan data is. Big data. “We krijgen veel data van onze telescopen. Andere takken van sport vinden ruis lastig, maar wij willen juist in de ruis van data kunnen zoeken. Kunnen we daar nog bijzondere objecten vinden, vragen we ons af.” De enorme hoeveelheid die er aan informatie is, vereist een andere manier van denken dan vroeger. Toen “Als je veel data hebt kun je dat misschien een keer in een jaar door een computer heen sturen. Maar halverwege bedenk je een nieuwe methode of kom je op nieuwe inzichten. Dan kun je van voren af aan beginnen. We hebben toen bedacht dat je van achter naar voren moet werken, dat je moet beginnen bij de beleving van de gebruiker. Die moet een vraag stellen waarop het systeem moet reageren. Die moet gaan uitrekenen aan de hand van wat de gebruiker echt wil. Dan krijgt ie het beste en meest up to date resultaat en het is efficienter.”

Valentijn en zijn team zijn ruim tien jaar geleden begonnen met een andere manier van denken en werken. Toen ze een grote zoektelescoop voor Chili bouwden. “Daarmee konden we zoveel aan data binnenhalen, dat op een klassieke manier  verwerken niet meer mogelijk was. We hebben zoekmachine- en dataverwerkingssysteem systeem Astrowise ontwikkeld. Maar kort voor aanvang kwam de spiegel van de telescoop  in duizend stukjes in Chili aan. Dat was een ramp en zorgde voor enorme vertraging van het project.”

“Data zit in de natuur ingebakken”

Ze hebben toen van de nood een deugd gemaakt. “We dachten: dat mooie systeem om met veel data om te gaan, die nieuwe methodiek, moeten we ook ergens anders voor kunnen gebruiken. We hebben het later ingezet voor de data die de Lofar telescoop binnenhaalt, maar ook voor de gegevens van een spectograaf. Op een heel ander terrein, in een project voor het Nationaal Archief, wordt de techniek ingezet voor handschriftherkenning. Daarna wordt in het LifeWise project de genetische data van 165.000 mensen en die van ziekenhuizen gebundeld om onderzoek te doen. Ook daar zie je dat data in de natuur ingebakken zit. Genen is één string van data.”

Pratend over de impact van de digitalisereing op zijn werk, vertelt Valentijn dat e-mail de eerste grote ontwikkeling was. “In plaats dat je twee weken op een brief moest wachten, onmiddelijk een bericht. Dat zorgde voor veel intensievere samenwerking tussen wetenschappers. Nu werken we samen door data met elkaar te delen. Dat zijn we e-science gaan noemen. Data delen en samenwerken in grote projecten.”

De sterrenkundige vertelt dat dit in de wetenschap nog steeds niet normaal is. “Er is nog een lange weg te gaan. Astronomen hebben van nature de neiging tot samenwerken en waren daardoor snel in het maken van afspraken en regelen van standaarden. In andere takken van wetenschap moeten op dat gebied nog grote stappen worden gezet. Je moet het eens zijn over het dataformat en nog duizend andere dingen voor je echt kunt samenwerken.”

[Bekijk boven de samenvatting of hieronder het complete gesprek]

[Een deel uit de serie De Voorste Linie waarin onderzoekers over de impact van digitalisering op hun werk vertellen]