Marleen Stikker is oprichter en directeur van digitale ontwikkelingsorganisatie De Waag. In het verleden was ze ‘burgemeester’ van De Digitale Stad en zo ontwikkelde ze al in 1994 de eerste gratis toegangspoort en virtuele gemeenschap op het internet.

Ze vertelt in deze FMT essential over het filmpje ‘Empathic Civilasation’ (zie onder) van schrijver Jeremy Rifkin. Het zeer goed gemaakte animatiefilmpje vertelt in tien minuten over een belangrijke ontdekking met betrekking tot onze menselijke natuur. “Hij vertelt over de ontdekking dat we in feite empathische wezens zijn. We zijn ‘soft wired’ om in ons neurobiologische systeem om vooral empatisch te voelen ten opzichte van andere mensen”, zo vertelt Stikker.  In het filmpje wordt het voorbeeld gegeven van een spin. Als we een spin zien lopen op de arm van iemand anders, dan worden we daar zelf kriebelig van. We weten hoe het voelt, omdat ons brein zo is geprogrammeerd. Dat empatische vermogen van mensen onderling, dat zou volgens Rifkin de basis moeten worden van onze samenleving.

Verder legt de schrijver uit hoe we op dat gebied geëvolueerd zijn. Eerst identificeren we ons met onze bloedverwanten, daarna met staten en toen met religies om onze empatische vermogens uit te oefenen. Hij vraagt zich af of we niet door internet en andere globale technologieën dat empatische vermogen uit kunnen breiden. Volgens Rifkin moeten we dat uitbreiden naar onze medemens, andere levende wezens en de gehele planeet. Het moet volgens hem kunnen omdat we weten dat het leven uniek en tegelijkertijd eindig is.

Daarnaast zijn we volgens de schrijver onszelf anders gaan zien. Eerst in lokale context, maar die wordt steeds breder. Stikker geeft een voorbeeld: “Het lijkt in mijn optiek veel op het protocol internet. Iedereen kan zich aansluiten en iedereen is gelijk. Je plugt je machine in en iedereen heeft dezelfde mogelijkheden. In mijn optiek is internet een goed voorbeeld van een empatisch ontwerp, omdat iedereen kan deelnemen”, zo vervolgt ze.

Riffkin stelt de vraag in het filmpje: Hoe ontwerp je een empatische systeem? Als voorbeeld geeft Stikker: “We hadden een strippenkaart,een empatisch systeem. Want je kon iemand meenemen met die strippenkaart. Nu hebben we OV-chipkaart, maar nu is dat niet meer mogelijk. Het is een a-sociaal ontwerp.”

Riffkin roept op in het boek, dat het filmpje ondersteunt, tot het ontwerp van een empatische samenleving. Op dit moment is dat nog niet zo legt Stikker uit. “We handelen niet altijd empatisch omdat onze systemen zo niet zijn opgebouwd, we bouwen onze systemen vooral op basis van angst en permissies. Op principes die we niet in ware aard zijn”, zo legt ze uit. Rifkin zelf trekt in het filmpje een onheilspellendere conclusie. Als het niet lukt om de wereld te bouwen volgens het empatische model en zo onze empatische vermogen uit te breiden naar de gehele planeet is er voor ons ras geen toekomst aldus Rifkin. Desondanks sluit hij zijn filmpje af met een hoopgevende boodschap. Toen een aardbeving Haïti verwoestte kwamen we als wereldburgers al snel te hulp. Dat werd mede mogelijk gemaakt door moderne technologieën als Twitter en YouTube die ons in enkele uren op de hoogte stelden van de ramp die er had plaatsgevonden. Dat is volgens hem een goed voorbeeld van hoe wij als mensheid elkaar niet meer moeten zien als vreemdelingen, maar als één grote familie.