Menno Lanting is strateeg en leiderschapsexpert. Hij schreef de boeken Connect! en Iedereen CEO. Wat betekent het realtime web voor business? De macht verschuift van organisaties naar individuen en personeel gaat massaal voor zichzelf werken.

Wat betekent het realtime web voor jouw vakgebied?
‘De buitenwereld, dat wat mensen buiten organisaties doen, ontwikkelt zich sneller dan organisaties kunnen volgen. Bedrijven lopen op het gebied van communicatie en samenwerken ernstig achter ten opzichte van wat individuele consumenten en medewerkers doen. Je ziet dat de macht van grote organisaties voor een deel aan het verschuiven is van netwerken naar individuen.’

Crisis

Waar zien we dat dan al echt? Waar zijn de bedrijven die daar last van hebben, die daar problemen mee hebben?
‘Grote organisaties profiteren intern nu nog van de crisis. De impact van bijvoorbeeld medewerkers die kiezen om voor zichzelf te gaan werken en niet langer voor organisaties te werken, wordt daar nu nog door geremd. Maar je ziet al wel terreinen waar bedrijven het echt in hun businessmodel voelen. Ik noem maar even de boekhandels, de reisbranche. Daar weten individuele consumenten elkaar te vinden en hebben ze tussenschakels minder nodig. Daar vallen commercieel klappen. Anderzijds zie je bij grote organisaties nu al een uitstroom van professionals op gang komen, die zeggen: ik kan met de middelen die mij ter beschikking staan gewoon zelf mijn werk inrichten en ik heb de organisatie helemaal niet meer nodig.’

In welke branches geldt dat met name? Want bijvoorbeeld een vliegtuig zullen we toch met zijn allen in een hangar moeten blijven maken.
‘Overal waar de arbeid voornamelijk op kenniswerk aankomt, zullen professionals zich gaan afvragen wat de toegevoegde waarde van een organisatie is. Als ik zelf mijn spulletjes kan kopen, als ik zelf via sociale netwerken kennis en klanten kan vinden, wat is dan nog de toegevoegde waarde van de organisatie? De revolutie die nu voornamelijk gaande is bij de consumenten, slaat over naar werk.’

Wat gaan we dan missen?
‘Er zal altijd een groep mensen blijven die graag voor organisaties wil werken. Er zijn veel mensen die het prettig vinden om een vaste plek te hebben, een vaste baan te hebben. Maar ik denk dat die groep over tien jaar nog maar dertig procent is van nu. Het overgrote deel zal zeggen geen vaste organisatie meer nodig te hebben.’

Winnaars

Hoe kunnen bedrijven van het realtime web profiteren?
‘Organisaties die in hun branche het karakter van het realtime web als eerste weten te omarmen, zullen de winnaars zijn. Zij kunnen de kennis van buiten sneller naar binnen halen dan anderen, zij profiteren meer van de collectieve wijsheid die internet biedt. Maar ik denk dat je aan beide uiteinden van het spectrum winnaars zult hebben. Aan de ene kant organisaties die voor zekerheid gaan, die mensen aantrekken die bijvoorbeeld in de financiële branche graag bij een vaste werkgever willen werken. Aan de andere kant organisaties die sterk genetwerkt zijn en veel verbindingen hebben. Alles daartussen in, de grijze massa, die krijgt het lastig. Want de talenten zullen zeggen dat ze het ook zelf kunnen. Wat ik nu voor jullie doe, dat kan ik ook in minder tijd en wellicht zelfs voor meer geld en met meer plezier ook in een netwerk doen, zullen die mensen zeggen.’

Een van de gevolgen van het realtime web is dat het bedrijven en organisaties tot transparantie dwingt. Als iedereen over je praat kun je niet op de vlakte blijven. Zie je dat gevolgen hebben voor bedrijven?
‘Absoluut. Wij evalueren ons helemaal suf, van ijsdiktes tot aan hotelreviews, je kunt het zo gek niet verzinnen. Dat gaat ook in en over organisaties gebeuren. Aan de ene kant zal dat ons heel veel gaan brengen, maar het is in de organisatie ook heel confronterend. Vanuit kennisontwikkeling en kennisdeling is transparantie heel positief, maar het zal ook veel gaan doen met de samenhang van de organisatie. Daar horen ook minder prettige bij-effecten bij. Als jouw bijdrage aan de kennisontwikkeling van een organisatie transparant wordt, als de beoordelingen transparant gaan worden, als de salarisniveaus transparant gaan worden, dan zal dat ook in organisaties betekenen dat er mensen buiten de boot gaan vallen. Als mensen op basis van die gegevens zelf teams gaan samenstellen, dan wordt dat heel confronterend. En vraag ik me af of er in organisaties een soort vangnet zal zijn dat mensen helpt die niet zo goed zijn in het verwoorden van hun kennis en in het gebruik van sociale technologie.’

Olietanker

Wat zeg jij tegen bedrijven die hier onrustig van worden, die er ongemakkelijk bij zijn?
‘Als eerste zeg ik dat ze zich niet gek moeten laten maken en dat ze er voor moeten zorgen dat hun olietanker ook gewoon door blijft varen. Enerzijds lijkt het alsof de veranderingen heel snel gaan, maar het is toch nog steeds het topje van de piramide dat zich hier nu intensief mee bezighoudt. Ten tweede zeg ik tegen bedrijven dat ze zich niet gek moeten laten maken door de technologie en de spullen, maar dat ze focus moeten blijven houden op de algemene menselijke waarden die niet veranderen. Basiswaarden als vertrouwen en gehoord willen worden, blijven overeind. Dat kunnen ook de toegevoegde waarden blijven van organisaties. Want dat is lastig om in je eigen netwerk te organiseren.’

Kijk eens vooruit, hoe ziet de wereld er over vijf jaar uit?
‘Dan zullen we nog veel meer nieuwe netwerkbedrijven hebben waar we nu de naam nog niet van kennen. De trend van wat ik micronationals noem, kleine organisaties die enorm vernetwerkt zijn, maar wel de hele wereld kunnen bestrijken zal sterk doorzetten. Grote organisaties zullen nog steeds bestaan, maar zullen kleiner worden. Een aantal organisaties zal naast hun olietanker, kleine speedbootjes bouwen. Die zullen de formele organisatiestructuur en –modellen gaan combineren met nieuwe modellen. En dan zullen ze gaan kijken wat het beste gaat lopen in de komende jaren.
‘Bestaande structuren innoveren is een van de moeilijkste dingen die er is. Dan ga je aan mensen lopen trekken waar niet de financiële energie zit en dat leidt tot veel weerstand. De voorbeelden die succesvol zijn, zijn vaak paralleltrajecten. En waarom zou je ook bestaande business gaan afbouwen als die nog loopt? Start naast je bestaande bedrijf nieuwe organisaties met nieuwe businessmodellen en nieuwe mensen. En ga langzaam kennis van het een naar het andere bedrijf overbrengen.’