Leonieke Verhoog is interactive papermaker bij de VPRO Gids en ze voegt met haar team wekelijks bewegend beeld, slideshows, extra interviews en foto’s toe aan het papier, die met de Layar app op je mobiel zijn te bekijken. Ze zag bij één van de Layar-oprichters Maarten Lens Fitzgerald een voorproefje van het maandblad LINDA met een augmented laag en dacht: ‘dat kunnen we als publieke omroep beter!’.
Niet alleen omdat de nadruk minder ligt op de advertenties en meer op creatieve verdieping van het papier, maar ook omdat er bij een omroep al heel veel materiaal is om mee te werken, documentaires, promo’s van de programma’s, hele uitzendingen, extra foto’s en ‘behind the scenes’. Voor een omroep is audio en video heel belangrijk en ook de interactie met het publiek en dat kan niet op papier. Met Layar kan het opeens wel.
In mei 2012 is Verhoog, samen met Gids hoofdredacteur Hugo Blom, een pilot gestart, waarbij een jaar lang elke week een layar gemaakt wordt voor de VPRO Gids. Elke week zitten er dus digitale extra’s in de VPRO Gids.
Inmiddels zijn er 20 gidsen verrijkt en dit zijn de lessons learned …
“Goed bereid kost even tijd” en dat geldt ook zeker voor Layar. Als je wilt dat mensen tijdens het lezen die enorme drempel overstappen en hun smartphone uit hun zak halen, de Layar app openen en met veel moeite de digitale laag gaan bekijken, moet je wel zorgen dat het de moeite waard is wat er dan te zien is. Anders komen ze zeker niet terug. Met één VPRO Gids ben je zo’n drie weken van tevoren al bezig, achterhalen bij de eindredacteur wat de onderwerpen worden van die editie, contactpersonen van de artikelen achterhalen en per artikel een concept bedenken; waar gaat het verhaal over en wat voor waardevolle extra’s passen daarbij? Soms overleg je het samen met de schrijver van het artikel of de maker van het programma of ik doe zelf een voorstel.”
“Zo maakte Boeken journalist Tjitske Mussche naast haar tekstuele interview met filmmaakster en schrijfster Miranda July ook nog met haar iPhone een korte video, waarin July de Layar kijkers speciale tips geeft over het boek. Voorafgaand aan Pinkpop was er een artikel van Atze de Vrieze met tips voor het Pinkpop programma en in de layar kon je meteen alle tips bekijken en beluisteren, vanuit het 3voor12 media archief. En ook wordt er iedere week iets bijzonders gedaan met de cover van de Gids, een mooie slideshow van de schetsen van de cover-ontwerper van de gids van die week, een speciale 3voor12 playlist passend bij het thema van de gids of de uitleg van een ontwerper over hoe zijn of haar cover tot stand is gekomen. Ook zijn er opeens extra vormen van interactie mogelijk. Stem op je favoriete Zomergasten aflevering, voorspel in de voetbal poll wie de wedstrijd vanavond gaat winnen en vorm je eigen mening tijdens het lezen van een recensie na het beluisteren van een album op de Luisterpaal.”
“Als de concepten duidelijk zijn en alle redactionele hengels zijn uitgegooid, dan is het wachten tot iedereen z’n materiaal aanlevert. Dat materiaal moet dan worden geconverteerd naar een mobiel afspeelbaar formaat en op een server gezet, zodat het vanuit de layar meteen afgespeeld kan worden.”
“Dan is het wachten tot de vormgeving van die Gids klaar is, zodat de PDF’s van de pagina’s in Layar kunnen worden ingevoerd en we kunnen zien hoe de layar er dan uitziet op de pagina. Vervolgens moet de layar per pagina worden vormgegeven, gelinkt en getest. Als dat allemaal gebeurd is, dan kan de layar worden gepubliceerd. Daarna wil je ook dat mensen het niet vergeten en wordt er nog even extra gefacebookt en getweet over de bijzondere extra’s en dan kijkt de gids van volgende week alweer om de hoek.”
“QR-codes zijn dom, lomp en lelijk, maar het heeft wel een signaalfunctie dat er iets extra’s te doen is en die functie ontbreekt bij layar.”
“Vormgevers zijn heel erg blij dat ze niet meer hoeven te werken met zo’n grote QR-code en de hele bladspiegel is als het ware de visuele trigger om een link op te halen in layar. Echter, bij een gewone pagina in de Gids, met een tekstje en een plaatje, weet de lezer niet dat er iets extra’s te bekijken is op het artikel. Daarom zetten we toch weer een icoontje op de bladzijde waarop een layar extra is. Dit werkt al wel aardig, al is het eigenlijk een beetje stom dat je toch weer een icoontje nodig hebt. Ook maakt zo’n icoontje niet duidelijk wat je krijgt in de layar en je weet van tevoren dus niet of het de moeite waard gaat zijn. We pakken het daarom de laatste tijd anders aan en de vormgevers zetten visuele hints op het papier zelf, zodat de lezer ziet wat voor extra er is. We zien aan de statistieken dat dit leidt tot veel meer clicks. Je kunt het helaas niet overal op die manier doen, omdat het soms simpelweg niet meer past in de vormgeving en het is eigenlijk ook wel raar om zoveel ruimte in te pikken op het papier, terwijl het maar voor een selecte, smartphone bezittende, doelgroep is en voor heel mensen niet relevant is.”
“De gebruikscijfers van Layar zijn nog niet wereldschokkend en ook voor de VPRO Gids is het maar een heel klein gedeelte van de lezers dat daadwerkelijk de moeite neemt om de layar te openen. De techniek van Layar was tot de vorige update nog duidelijk een voortvloeisel van de locatiegebonden functie van Layar en dat zorgde voor rare verschijnselen, zoals dat je je locatie moest aangegeven of je kompas moest kalibreren, terwijl dat voor print natuurlijk niet uitmaakt. Als het scannen van de pagina na een paar keer niet lukt haken mensen af, dat hoor ik vaak en ik geef ze gelijk. Een belangrijke les was dan ook om een goede FAQ pagina in te richten (vpro.nl/layar) en een mailadres, zodat mensen met vragen in ieder geval ergens terecht kunnen.”
“Na de update van de app in september 2012 zien we opeens wel dat mensen veel meer dingen aanklikken, dus waarschijnlijk is de drempel nu minder hoog. We doen daarom ons best om blijvend in de print te teasen naar de extra’s, zodat de eerdere afhakers hopelijk snel weer aanhaken.”
“Met de organisatie van Lowlands en 3voor12 hebben we tijdens Lowlands ook het programmaboekje verrijkt met concerten uit het 3voor12 archief, zodat je vooraf kon opwarmen en inluisteren waar je naartoe kon. Na het Lowlands weekend hebben we alle oude concerten vervangen voor de nieuwe optredens. Heel waardevolle content voor de festival liefhebber, maar op een festival zijn mensen daar uiteraard niet zo mee bezig, ook omdat ze batterij willen sparen en internet verbinding moeilijk is op een festivalterrein. Toen we na het festival nog een wedstrijd organiseerden in de layar van het programmaboekje, waarmee twee kaartjes voor LL13 te winnen waren, werd het opeens wel veel gebruikt.”
“Tot slot is het natuurlijk eigenlijk maar raar dat je met een telefoon boven een magazine gaat hangen. Het ligt uiteindelijk toch meer voor de hand dat papier klikbaar of afspeelbaar wordt, of dat er een iPad app of klikbaar PDF van de VPRO Gids verschijnt.”
“Desalniettemin is deze excercitie zeker de moeite waard en dat zal ik verwoorden in de laatste lesson learned”
“Het Layar project heeft er voor gezorgd dat ik heel goed weet wat er de komende weken speelt bij de VPRO. Door die kennis kan je mensen en programma’s aan elkaar koppelen, zorgen dat de 3voor12 redactie opeens een mooie playlist voor een thema-avond maakt, dat een radio maker niet vergeet te verwijzen naar de mooie foto’s die elders online staan en dat heel uiteenlopende programma’s met elkaar samen werken. Ook worden er speciaal voor Layar bijzondere opnames gemaakt (Peter van Ingen interviewt Adriaan van Dis nog even over het verschil tussen een Zomergast en een Zomergast presentator, Elja Looijestijn interviewt Leon Verdonschot over zijn thema-avond, Leonieke vraagt Bram Vermeulen waarom hij nou juist de grénzen van Turkije bezoekt) en die filmpjes worden ook weer gebruikt worden voor de promotie van het programma of het artikel op Facebook en Twitter.”
“Tot slot is er nu een workflow georganiseerd, die zorgt voor een regelmatige aanlevering van bijzonder materiaal, voor samenwerking tussen makers en dat zet de deur alvast op een kier voor een mooi gidsend format op het nieuwe VPRO.nl.”
“Eind 2012, begin 2013 mag ik, als kersverse eindredacteur, VPRO.nl gaan veranderen van een meer corporate site naar een inhoudelijke site, waarbij we de bezoeker gidsen in het media-aanbod in brede zin, binnen en buiten de deur. VPRO.nl wordt de plek waar liefhebbers van kwaliteit, verdieping en eigenzinnigheid samen met de VPRO verder kijken dan hun neus lang is. Over de grenzen van Nederland, maar ook over de grenzen van het toelaatbare, over de grenzen van links en rechts, van humor, creativiteit, burgerlijke gehoorzaamheid en innovatie. De nadruk ligt op video en audio. Dagelijks gidst de redactie naar de hoogtepunten van het huidige VPRO programma-aanbod maar wijst ook de weg buiten de VPRO: wat mag je op TV, radio en online niet missen? Nieuw talent krijgt een kans met verrassende formats, er worden live programma’s uitgezonden, archiefmateriaal krijgt een nieuw leven. Kortom: het Mekka voor de fijnproever.”
Leonieke Verhoog
Eerdere afleveringen in de serie Lessons Learned:
Hoe Bart Brouwers van Dichtbij leerde dat hyperlokaal nog onbetaalbaar is