De toekomst van de journalistiek is een zwaarbeladen onderwerp, waar al heel wat experts hun licht op hebben laten schijnen. Losse verkoop van artikelen, gesponsorde content, apps met een selectie van de beste artikelen, initiatieven zijn er genoeg. Maar ze hebben de stemming in krantenland niet optimistischer gemaakt. Goede journalistiek kost geld en daarvan komt er steeds minder binnen. Maar waarom zou je de simpele artikelen niet uitbesteden aan robots, zodat je tijd hebt om mooie artikelen te schrijven waar lezers wel geld voor over hebben?

Dinsdag 26 november presenteerde de Volkskrant tijdens de Nationale Uitgeefdag een nieuw initiatief: Volkskrant Select, waarbij je elke avond 10 interessante artikelen kunt lezen die de volgende dag in de gedrukte krant zullen verschijnen. Wat mij betreft een stap in de goede richting (al is het nog maar de vraag of het ‘de journalistiek gaat redden’). Maar het geeft wel een paar goede signalen af:

  • Er mag best betaald worden voor artikelen en kwaliteitsjournalistiek.
  • Digitaal hobbelt niet achter de papieren krant aan. In de app lees je de artikelen eerder dan ze in de krant staan, terwijl er bij NRC Reader pas achteraf een selectie voor digitaal wordt gemaakt.
  • De Volkskrant wil er vooral bestaande abonnees mee vasthouden. Het is niet een hip initiatief om een nieuwe doelgroep te trekken, die ze eerst moeten overtuigen dat er voor nieuws moet worden betaald.

volkskrant select

“ Voor het huidige journalistieke werkproces zijn nog echte mensen nodig, die zelf inschattingen moeten maken ”

Natuurlijk leverde het wel weer voorspelbare reacties op, zoals deze: “Lekker links laten liggen. De kranten snappen het nog steeds niet, nieuws is gratis vandaag de dag.” Dit is geen potentiële lezer, dus als de Volkskrant verstandig is steken ze geen energie in dit soort reacties. Laat maar lekker praten. Ondertussen moet de journalistiek gered worden.

Eigenlijk wilde ik zelf erop reageren met: “Het is links- of rechtsom in de krantenwereld: het geld komt van de abonnees of van adverteerders, maar er zal toch iemand het salaris van de journalisten moeten betalen.” Maar ik besefte: ook dat heeft geen zin. Er is een grote groep mensen die volkomen happy is met de gratis krantjes die je op het station vindt. Ze bieden wat verstrooiing, maar je zult ze nooit betrappen op een scoop of een activiteit die op onderzoeksjournalistiek lijkt. Het gaat meer om het cureren van allerlei vluchtig en grappig nieuws dat op internet te vinden is. Vanochtend het meest gelezen op Spitsnieuws: ‘Miley Cyrus op Chatroulette’, ‘Granaat slaat in tijdens interview’, ‘Bizarre explosie op weg’ en twee fotoseries van twee vrouwelijke b-artiesten in verleidelijke poses. Op Metro ligt het niveau iets hoger met deze bestgelezen artikelen: ‘Man klaagt vrouw aan vanwege lelijke kinderen’, ‘Droomhuizen op internet blijken ook vaak droom’ en ‘Files nemen toe door terugkeer gewoontes’. Het nieuwsgehalte ligt nog wel iets hoger dan Upcoming.nl, maar veel wijzer word je er niet van.

Over Upcoming.nl gesproken: die site was gisteren ook vertegenwoordigd op de Nationale Uitgeefdag. Koen Droste, de man die door TMG is aangesteld om een website op te zetten die aanspoort tot veel klik- en deelgedrag, vertelde hoe ze het nieuws van de belangrijkste Nederlandse nieuwssites analyseren om te achterhalen wat er speelt (dat er nog wat ongebruikte servers in de kelders bij Hyves stonden kwam daarbij mooi uit). Een redacteur bepaalt nog wel of het onderwerp genoeg virale potentie heeft en maakt er vervolgens een listicle van, waar TMG weer een sponsor aan kan koppelen. Slim! Maar nog niet slim genoeg, want Upcoming maakt nog geen winst, vertelde Droste. Voor het huidige werkproces zijn nog echte mensen nodig, die zelf inschattingen moeten maken. Dat proces kun je natuurlijk makkelijk automatiseren door een artikel vlak na publicatie helemaal dood te analyseren. A/B-tests met verschillende plaatjes bij artikelen doen ze al. Een computer kan dat makkelijk overnemen: als er op plaatje A beter wordt geklikt wordt dat het plaatje dat de meerderheid van de lezers te zien krijgt. Kennisuitwisseling tussen medewerkers over welke plaatjes het beter doen, kost tijd en dus geld. Ook dat kan een computer veel beter en goedkoper overnemen.

 Met één developer een landelijke krant draaiend houden”

Door het verhaal van Upcoming begon het me ook te dagen hoe je de gratis krantjes van de toekomst goedkoop zou kunnen vullen: zet er een robot op! Heel veel nieuwssites en kranten schrijven wat vluchtig nieuws betreft namelijk over hetzelfde. Ze hebben geen ambitie om de macht te controleren of misstanden te onthullen. Ze plaatsen ANP-berichten, bewerken ANP-berichten of geven weer wat er in de internationale pers is verschenen. Journalistiek gezien niet het meest spannende nieuws, dus dat kun je automatiseren. Voor het Engelse taalgebied zijn er al apps als Summly, die dankzij kunstmatige intelligentie best aardige samenvattingen kunnen geven van wat er in een nieuwsbericht staat – maar dan in eigen woorden, zonder dat het opvalt.

Uit oogpunt van winstmaximalisatie zou het ideaal zijn: personeel is duur (ja, ook mensen die simpele nieuwsstukjes in een content managementsysteem plakken kosten geld), een robot werkt zonder morren ‘s nachts door en schrijft misschien wel met minder spelfouten dan een menselijke auteur. De doelgroep van die kranten wil geen knap proza, maar wil gewoon weten wat er speelt. Het hoeven geen doorwrochte artikelen te zijn, als het maar lekker makkelijk wegleest.

Als ik het niet druk genoeg met iPhoneclub zou hebben, zou ik het meteen gaan bouwen. Je kunt met één developer een landelijke krant draaiend houden. Maar dat niet alleen: het is ook de oplossing voor de vluchtige berichtjes in de regionale kranten, die ze meer als vulling van de krantenkolommen gebruiken dan dat er een bepaald idee achter zit. Bij De Gelderlander lees ik bijvoorbeeld: ‘Rihanna doneert 100.000 dollar aan slachtoffers Filippijnen’. Datzelfde bericht is gelukkig in exact dezelfde bewoordingen in veel andere regionale dagbladen te lezen, zodat er niet dertig verschillende (duurbetaalde) journalisten dertigdubbel werk hoefden te doen. Maar het nieuwtje op zich is onbenullig genoeg om het door een robot te laten schrijven, zodat de redactie van De Gelderlander meer tijd heeft om in echt belangwekkende regionale zaken te duiken, zoals het faillissement van de Hulshof-fabriek in Lichtenvoorde. Dat raakt de Achterhoekers persoonlijk en zal door de lezers van A tot Z worden gespeld. Over het Rihanna-artikel lezen ze vluchtig heen.

Te radicaal? Welnee: twee jaar geleden werd al aangetoond dat een robotjournalist net zo goed een wedstrijdverslag kan schrijven als een niet te bijster snuggere sportjournalist. De journalisten die virtuoze stukken schrijven blijven gewoon aan het werk, terwijl mensen die stukjes schrijven als ‘Prince William zingt mee met Bon Jovi‘ iets anders kunnen gaan doen. Er is alleen nog wel een probleem: het zullen vooral de slimme ondernemers zijn die het nu al aandurven om een krant of nieuwssite door robots te laten schrijven.

De kans is in zo’n geval groter dat alle inkomsten terechtkomen bij Porsche-dealer of de jachtmakelaar aan de Cote d’Azur dan dat er mooie onderzoeksjournalistieke projecten mee worden gefinancierd. Want voor onderzoeksjournalistiek hebben we nauwelijks geld over, bleek uit het verhaal van Eric Smit, eveneens spreker op de Nationale Uitgeefdag. Voor een diepgravend onderzoek van Follow The Money waar maanden werk in zit betaalt een opdrachtgever nog geen vijfduizend euro. “We moeten ons eerst bewijzen” zegt de voormalig Quote-journalist, die een eigen Wikipedia-pagina heeft, drie bestsellers op zijn naam heeft staan en een Tegel won.

Foto bovenaan dit artikel: Flickr Creative Commons, Violentz