Ziekten ontstaan in de kleinste actieve delen van een lichaam ofwel op molecuul niveau. De analyse methoden die dat moeten vastleggen en doorgronden schieten nog  vaak te kort. Tot op heden kon er niet meer dan een statische foto worden gemaakt. Die geeft wel informatie, maar nog steeds geen beeld van wat er daadwerkelijk gebeurt. Lumicks brengt daar verandering in. “Wij maken apparaten die voor het eerst ziektes meten en kunnen observeren op de schaal waar ze ontstaan”, aldus CEO Olivier Heyning.  De foto wordt vervangen door video.

Het idee achter Lumicks is van twee jonge professoren die werkzaam waren aan de VU in Amsterdam. Heyning heeft het initiatief genomen om het idee tot een bedrijf uit te werken. “Het is een gigantische stap geweest om van een onderzoek naar een product op de markt te komen. Het was een ‘proof of principle’. Een kamergrote laser-opstelling in een ruimte met veel ‘duct tape’ en ‘tie wraps’. Iets waar een gewone gebruiker helemaal niets mee kan. Dus is het een gigantische slag geweest om daar een product van te maken. We hebben dat gedaan met externe partijen, met heel veel simulatie en software. Daarmee hebben we kunnen simuleren hoe de opstelling was om van daaruit een product te bouwen.”

“Subsidies en leningen ”

Het project is gefinancierd met behulp van subsidies, leningen en de verkoop op papier nog voordat er een daadwerkelijk apparaat was. “De eerste ‘proof of principle’ patenten zijn door de VU betaald. Daar hebben we een exclusieve licentie op.  De universiteit heeft geen eigendom in het bedrijf, dat geeft vrijheid. Er gaat wel een aanzienlijke geldstroom terug naar de VU. We zijn snel gegroeid en daar is veel kapitaal voor nodig geweest. In het begin waren dat subsidies en leningen. We hebben verschillende Europese subsidies kunnen binnenhalen, eerst voor het ‘proof of concept’. Voor ‘go to market’ hebben we een Nederlandse ‘take off’ lening gekregen. En we hebben een hele grote Europese subsidie van een aantal miljoenen voor verdere doorontwikkeling binnengehaald. We hebben voor alles wel ons best moeten doen en het is niet altijd het allerleukste werk, maar het is wel een manier om snel te kunnen groeien en eigendom van je bedrijf te kunnen houden.”

Er werken inmiddels 33 mensen bij Lumicks en er zijn 12 werkende apparaten uitgeleverd. “Ze kosten zo’n half miljoen per stuk. Ze zijn begin 2016 geïnstalleerd en vanaf daar heeft de verkoop een enorme vlucht genomen en is onze ‘pipeline’ helemaal geëxplodeerd. Bijna alle denkbare instituten ter wereld doen dit soort onderzoeken en willen allemaal dit apparaat.” Heyning sluit niet uit dat op termijn zelfs ziekenhuizen het apparaat zullen aanschaffen. De kosten zullen tegen die tijd zijn gehalveerd of zelfs teruggebracht tot één derde van de huidige prijs. “De hardware is zo ver dat we daarmee alles aankunnen. De biologisch kleinst relevantste maat kunnen we meten.  Maar de uitdaging nu is om het middels software ook makkelijk bruikbaar te maken zodat biologen er ook echt mee aan de gang kunnen. Onze huidige klanten zijn de biofysici die opereren op het grensvlak.”

“Een mensenleven heeft eigenlijk geen prijs”

Wat je vaak ziet in de gezondheidszorg is dat naarmate er meer techniek aan te pas komt, de kosten stijgen. “Een mensenleven heeft eigenlijk geen prijs vanuit veel ethische perspectieven. Natuurlijk wordt er wel een grens getrokken, maar dat is altijd heel pijnlijk. En naarmate er meer mogelijk is, is men toch bereid daar extra voor te betalen. Er zijn allerlei behandelingen op dit moment die honderdduizenden euro’s per behandeling kosten. Dat is moeilijk uit te leggen. Ik denk dat het belangrijk is dat er tussen overheden, verzekeraars en farmaceuten een goede balans wordt gevonden tussen risico en winst. Het is wel duidelijk dat farmaceuten in veel gevallen nog onredelijk hoge winsten maken voor de risico’s die ze nemen in de ontwikkeling.” Heyning claimt dat de dure Lumicks  op termijn juist bij draagt  aan de verlaging van de kosten. “Natuurlijk een half miljoen is veel geld, maar een clinical trial kost al snel 1 à 2 miljard.” En daarbij wordt vaak uitgegaan van veronderstellingen die achteraf misschien niet kloppen. Alle extra informatie kan dus veel kosten besparen.

Lumicks wordt deels open source, in zoverre: alle zeer gespecialiseerde data analyses gebeuren allemaal in de open source gedeelte van de software. “Klanten hebben toegang tot alle datastromen die er uit komen. Dat begint nu te lopen. We willen dat in een online platform beschikbaar stellen, zodat onderzoekers hun scripts, algoritmen en plug-ins delen en anderen die kunnen gebruiken door kunnen ontwikkelen.” Wat weer voor een versnelling in onderzoek kan zorgen. Lumicks heeft een gouden kans met beide handen gegrepen, maar Heyning is ervan overtuigd dat er meer kansen liggen te wachten op een commerciële ontwikkeling.  “Aan ideeën, concepten en uitvindingen geen gebrek. Het is moeilijk om de connectie te vinden tussen de uitvindingen, de concepten en de ondernemers. Daar moeten we nog iets op vinden in Nederland.”

(Een verslag van @daalder)

De afleveringen van Top Names zijn via Soundcloud en iTunes als podcast beschikbaar dankzij sponsoring van  Merchandise.